ختم کلام با ازدواج موقت
بخش حقوقي- شرايط ازدواج موقت
شايد اينها سوالات بسياري از شما عزيزان باشد آيا عقد موقت بايد داراي شرايط خاص باشد ؟
آيا نياز به عاقد دارد؟
آيا بايد با الفاظ خاصي خوانده شود ؟
آيا حتما بايد مدت در آن قيد شود يا خير؟
از اين جهت بر آن شديم تا مطالبي در اين رابطه برايتان بيان کنيم.
طبق ماده 1062قانون مدني: “نكاح واقع مي‌شود به ايجاب و قبول به الفاظي كه صريحا دلالت بر قصد ازدواج نمايد.”
ازدواج موقت كه رابطه زوجيت بين زن و مرد در مدت معين است به وسيله عقد محقق مي‌گردد و چون عقد ازدواج موقت يكي از عقود است بايد علاوه بر شرايط عمومي براي صحت عقد، داراي شرايط مخصوص به خود نيزباشد.
قصد انشاء در ازدواج موقت:
قصد و رضاي زوجين در ازدواج موقت از شرايط صحت عقد است. لذا مرد يا زن يا وكيل آن‌ها كه صيغه عقد موقت را مي‌خواند بايد قصد انشاء داشته باشد يعني اگر خود مرد و زن صيغه را مي‌خوانند، زن به گفتن “زوجتك‌نفسي” قصدش اين باشد كه خود را زن او قرار دهد و مرد به گفتن “قبلت التزويج” زن بودن او را براي خود قبول نمايد و اگر وكيل مرد و زن صيغه را مي‌خواند، به گفتن “زوجت و قبلت” قصدش اين باشد كه مرد و زني را كه او را وكيل‌كرده است، زن و شوهر شوند.
بنابراين اگر زن و مرد راضي به عقد ازدواج موقت نباشند يا اينكه يكي از طرفين، مورد اجبار و اكراه قرار گرفته باشد و يا آنكه بدون قصد انشاء، مثلا به لحاظ شوخي صيغه را جاري نمايد، اين شرط كه از صحت ازدواج موقت‌است رعايت نشده و باطل مي‌باشد.
در نتيجه اگر زن يا مردي را اجبار به ازدواج موقت با ديگري نمايند كه شخص مكره بدون اراده، مجبور به پذيرش ازدواج است اين ازدواج موقت صحيح نمي‌باشد.
الفاظ در ازدواج موقت:
در ازدواج موقت تنها اراده و رضايت زن و مرد براي تحقق عقد كافي نيست بلكه بايد از الفاظي استفاده كرد كه قصد طرفين را مبني بر ازدواج موقت برساند. بنابراين معاطات در عقد ازدواج موقت پذيرفته نشده است.
ايجاب و قبول:
ايجاب عبارت است از اعلام قصد ازدواج “موقت” گوينده با مخاطب خود. قبول عبارت از اعلام پذيرش آن امر است. ايجاب عموما از طرف زن و قبول از طرف مرد مي‌باشد.
توالي ايجاب و قبول:
براي اينكه اراده هر دو طرف در نظر عرف مربوط به هم باشد و فاصله بين ايجاب و قبول امكان توافق واقعي زوجين را بر هم نزند، در ماده 1065 قانون مدني تصريح شده است كه:
“توالي عرفي ايجاب و قبول شرط صحت عقد است.”
يعني قبول بايد در زماني گفته شود كه عرف آن را متوالي و مربوط به ايجاب بداند.
ايجاب و قبول توسط ولي در ازدواج موقت:
ماده 1063 قانون مدني: “ايجاب و قبول ممكن است از طرف خود مرد و زن صادر شود و يا از طرف اشخاصي كه قانونا حق عقد دارند.”
با توجه به ماده 1071 قانون مدني، به نظر مي‌رسد منظور از “اشخاصي كه قانونا حق عقد دارند” موردي است كه ازدواج موقت توسط ولي انجام مي‌گيرد و اين ماده نمي‌خواهد مورد وكالت را بيان دارد.
“تعيين زن و شوهر به نحوي كه براي هيچ يك از طرفين در شخص طرف ديگر شبهه نباشد شرط صحت نكاح است.”
شرايط عاقد در ازدواج موقت:
ماده 1064 قانون مدني: “عاقد بايد عاقل و بالغ و قاصد باشد.”
عاقد به كسي گفته مي‌شود كه صيغه عقد ازدواج را جاري مي‌سازد و كسي كه صيغه را جاري مي‌سازد بايد داراي سه ويژگي باشد:
قسمت الف ـ عاقل باشد: كسي كه صيغه عقد ازدواج موقت را جاري مي‌سازد بايد عاقل باشد، پس اگر شخص ديوانه، صيغه عقد را جاري سازد عقد باطل است.
قسمت ب ـ بالغ باشد: كسي كه صيغه عقد ازدواج موقت را مي‌خواند بايد بالغ باشد. به استناد تبصره 1 ماده 1210 قانون مدني سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام قمري و در دختر نه سال تمام قمري است. بنابراين چنانچه طفل‌صغيري صيغه را جاري سازد عقد باطل است.
قسمت ج ـ قاصد باشد: يعني قصدش از جاري كردن صيغه ازدواج موقت اين باشد كه در مدت معين، پيمان زناشويي را منعقد مي‌نمايد. بنابراين اگر شخصي از روي مزاح و يا در حال مستي، صيغه عقد را جاري سازد اين عقدباطل است.
در نتيجه كسي كه صيغه عقد ازدواج موقت را جاري مي‌نمايد، چه براي خودش چه به وكالت از طرف زوجين يا از طرف يكي از زوجين يا ولي يكي از زوجين، بايد داراي شرايط مذكور در ماده 1064 باشد. لذا اگر دختر وپسري كه نابالغ هستند يا عاقل نيستند و يا قصد نداشته باشند، صيغه عقد ازدواج موقت را جاري نمايند، اين عقد باطل است.
تعيين زن و شوهر در ازدواج موقت:
ماده 1067 قانون مدني: “تعيين زن و شوهر به نحوي كه براي هيچ يك از طرفين در شخص طرف ديگر شبهه نباشد شرط صحت نكاح است.”
يكي از شرايط صحت عقد ازدواج موقت تعيين مرد و زن است به نحوي كه موجب اشتباه نشده و كاملا معين باشد. لذا چنانچه وكيل مرد و زن و يا ولي آن‌ها مي‌خواهد صيغه عقد ازدواج موقت را جاري نمايد، بايد زن و شوهررا در عقد، معين نمايد و اين ممكن است با بردن اسم آن‌ها و يا با اشاره به آن‌ها صورت پذيرد به طوري كه براي طرف ديگر در عقد جاي هيچگونه شك و شبهه‌اي باقي نماند.
بنابراين چنانچه مردي داراي چند دختر باشد و به مرد بگويد يكي از دخترانم را به عقد تو درآوردم به لحاظ آنكه معين نيست كدام دختر را به عقد مرد درمي‌آورد، اين عقد باطل و بلااثر است.
تعليق در ازدواج موقت:
ماده 1068 قانون مدني: “تعليق در عقد، موجب بطلان است.”
تعليق در لغت به معني بلاتكليف نهادن يك كار است به طوري كه نفيا و اثباتا تصميمي راجع به آن نگرفته باشد.
مانند اينكه مرد به زن بگويد تو را به زوجيت خود برگزيدم اگر از سفربرگشتم يا اينكه زن به مرد بگويد خود را به عقد ازدواج موقت تو درآوردم اگر فردا هوا آفتابي باشد و ابر نباشد. در مثال‌هاي فوق چون عقد ازدواج موقت معلق به شرطي است كه مجهول است لذا عقد ازدواج موقت باطل است.
ماده 1075 قانون مدني:“نكاح وقتي منقطع است كه براي مدت معيني واقع‌‌شده‌باشد.”
نحوه خواندن صيغه ازدواج موقت:
اول ـ اگر زن و مرد خودشان صيغه را بخوانند: اگر خود زن و مرد بخواهند صيغه عقد ازدواج موقت را بخوانند، بعد از آنكه مدت و مهر را معين كردند چنانچه زن بگويد:
“زوجتك نفسي في المدته المعلومه علي المهر المعلوم” )يعني ـ من خودم را به همسري تو در مدت معين و با مهر معين درآوردم (بعد بدون فاصله مرد بگويد: “قبلت”(قبول كردم)صحيح است.
دوم ـ اگر ديگري را وكيل كنند: اگر زن و مرد، شخص ديگري را وكيل كنند كه صيغه ايجاب و قبول عقد ازدواج موقت را جاري نمايد، در اين صورت اول وكيل زن به وكيل مرد بگويد: “متعت موكلتي موكلك في المدته‌المعلومه علي المهر المعلوم” (يعني موكله خودم را به ازدواج موكل تو در مدت معين با مهر معين درآوردم )پس بدون فاصله وكيل مرد بگويد: “قبلت لموكلي هكذا” (يعني قبول كردم براي موكل خودم همين طور (صحيح است
تعيين مدت در ازدواج موقت:
ماده 1075 قانون مدني:“نكاح وقتي منقطع است كه براي مدت معيني واقع‌‌شده‌باشد.”
از مفهوم ماده مذكور به دست مي‌آيد كه اگر براي ازدواج موقت مدت تعيين نشده باشد، عقد ازدواج صحيح است و آن به عقد دائم مبدل مي‌شود .
اما گفته شده دسته ديگري از فقهاء عظام عقيده دارند كه در صورت عدم ذكر مدت، عقد ازدواج موقت باطل است و مبدل به ازدواج دائم نمي‌شود زيرا در ازدواج موقت تعيين مدت شرط است پس چنانچه عقد فاقد اين شرط باشد باطل است.
اگر چه قانون مدني در ماده 1075 قول مشهور فقهاء عظام را پذيرفته است اما به نظر مي‌رسد قولي كه نظر به بطلان عقد ازدواج موقت در صورت عدم تعيين مدت دارد، صحيح تر به نظر مي‌رسد.
خصوصا اينكه زن و مرد اراده خود را براي ازدواج موقت با آثار آن در نظر داشته‌اند و حال آنكه در صورت عدم تعيين مدت و مبدل شدن ازدواج موقت به ازدواج دائم، موجب ضرر به زن و مرد، خصوصا مرد مي‌شود ماننداينكه مجبور به پرداخت نفقه مي‌شود و نيز زن از مرد و بالعكس از همديگر ارث ببرند و منظور آن‌ها اين نبوده است.
مده 1076 قانون مدني: “مدت نكاح منقطع بايد كاملا معين شود.”
يعني بايد مدت طوري باشد كه هيچگونه ابهامي نداشته باشد و آغاز زمان و آخر زمان ازدواج موقت كاملا معين باشد حتي اگر مدت كم باشد مانند يك روز يا يك ساعت و يا مدت ازدواج موقت طولاني باشد مانند سي و چهل‌سال.
چنانچه در ازدواج موقت، مدت ذكر شود اما اول و آخر آن معين نشود مانند اينكه مردي زني را به عقد ازدواج موقت خود دربياورد به مدت يك سال اما معلوم نكند كه آغاز يك سال از چه وقت است، بيان شده كه ابتداء آن اززمان عقد محسوب مي‌گردد، زيرا اطلاق عقد اقتضاء دارد كه مدت بلافاصله شروع شود.
اما برخي ديگر از حقوق‌دانان اظهار مي‌دارند “آغاز مدت ازدواج موقت، بايد پيوسته به زمان انعقاد عقد باشد و نبايد جداي از آن باشد و به نظر مي‌رسد نظر اخير صحيح تر باشد.
منابع: قانون مدني
کتاب روابط زوجين در ازدواج موقت
رساله امام خميني
توسط: ندا سادات پاک نهاد
موضوعات: ازدواج موقت/صیغه
